Speculum monialium

Incipit epistola seu speculum monialium magistri Adalberti. Adalbertus Ranconis de Ericinio, scolasticus ecclesie Pragensis, in sacra theologya et in liberalibus artibus magister Parisiensis indignus, devotis virginibus monasterii sancti Georgii Pragensis, ordinis sancti Benedicti, ceterisque virginibus eiusdem ordinis et aliorum ordinum in dyocesi Pragensi sub religionis habitu Domino famulantibus virginitatis servare tytulum, apprehendere fructum et cum prudentibus virginibus in sancte virginitatis proposito immortali virginum placere sponso.

Diu rogatus et frequentibus fateor pulsatus sum precibus, ut vobis Deo dicatis feminis spirituale componerem speculum, in quo vestrarum mencium pulchritudinem aut turpitudinem facile possetis agnoscere et peccati nevo deformatas ymagines ad eiusdem speculi frequentem contuitum decenter componere et deiformiter valeatis reformare. Placuit michi petencium annuere votis et quod iam dudum verbo promisi, opere implere non distuli.

Sed ne quispiam temeritatis me arguat et quasi de supervacuo labore reprehendat, quod vestris sanctis institutis, que in sanctorum patrum regulis scripta sunt, addere voluerim, aut novam cudendo regulam onera oneribus adiecerim et vestris humeris imposuerim, sciat me nec vestre regule aliquid voluisse addere vel detrahere, nec temere et superflue velle monitoria scribere, sed saluti et honori vestris in presenti epistola consulere et ut ea, que in regulis sanctorum patrum scripta sunt, diligenter serventur, caritate urgente ammonere.

Non enim me latet, quam plura sancta precepta et salubria consilia in vestris regulis sint posita et tamquam Dei digito exarata, que si tenerentur in opere, hominem perducerent ad salutem. Et licet ista, que vobis, karissime sorores in Christo, scribo, de sanctorum patrum sumpta sint fontibus, non tamen incassum meum desudabit studium, si ea vobis exhibebo in rivulis, que almi doctores ecclesie et duces vite monastice in suis regulis tamquam in divinis fontibus congesserunt. Aque enim derivate e fontibus et forti scaturientes e vena ad se potandum viatores alliciunt ardencius et cursim pote sitim lassorum suavius exstinguunt. Si igitur alicui ex vobis ex cottidiana leccione sancte vestre regule fastidium obrepserit aut si forte quampiam vestrum vaga cogitacio pulsaverit, hanc ad manus recipiat epistolam, receptam legat, lectam intelligat, intellectam opere impleat et convincere poterit, quod hec epistola continet legem Dei et testamentum Altissimi, vos via recta dirigens in viam divinorum mandatorum

Oro eciam vos presentem epistolam lecturas, quod si quid durum, si quid rigidum, si quid insipidum, si quid austerum, si quid cinicum aut mordax in presenti epistola videritis, suscipite equanimiter, audite pacienter, implete obedienter. Nam omnia hec dictat caritas, que neminem palpat, neminem fallit, neminem ad capessendam mundanam gloriam impellit. Et quia sacre theologie doctorem non decet esse adulatorem, sed equum morum censorem, si quid laudis bonis virginibus influam, si quid vicii carnalibus obiciam, me non mordeant, sed pacienter scribentem et loquentem audiant et digitum ori apponant. Sermo enim meus generalis est, neminem afficit, neminem respicit, vicia dumtaxat, non homines, detestatur et corrigit, non rethorici pompa sermonis vos supra vos elevans, oracione pangerica mundum vestris pedibus substernit. Non enim vobis volo venire superbiam de virginitatis et continencie proposito, sed timorem. Quia teste beato Ieronimo: Quanto status virginitatis est alcior, tanto eius lapsus est gravior.

Quanti autem meriti sit virginum status, quanti fastigii quantique preconii, dum sanctorum patrum scripta studendo intueor, reperio, quod virgines sunt aut homines angelici, aut angeli humani, quia in carne preter carnem vivere vita est angelica pocius quam humana. Et licet virginitatis nomen sit in terris celebre, fructus tamen ipsius in celis gloriosior invenitur. Cum enim iustus quisque Domini sui Iesu Christi iubeatur sequi vestigia, qua poterit, de virginibus tamen specialiter legimus in sacro eloquio, quod secuntur agnum, quocumque ierit. Et cum unusquisque gradus coniugatorum et continencium semper habeat de perpetrata carnis corrupcione, quod defleat, virginitas intemerata semper habet in suo auctore, quo gaudeat. Cuius, ut dixi, quanto est superior gradus, tanto gravior casus. Cui perseveranti quanto felicior et suprema est speranda glorificacio, tanto cadenti inferior et extrema est timenda dampnacio. Virginitas enim, ut sanctorum testatur auctoritas, superne civitatis est virtus, supernorum civium decus, ubi non habet quis de integritate, quod perdat, de corrupcione, quod doleat. Quam quisquis in hac mortalitate studiosius eiulabitur, familiarius sponsi virginum visitacione delectabitur. Et Cyprianus De laude virginum inquit: Virginitas flos est ecclesiastici germinis, decus atque ornamentum gracie spiritalis, leta indoles atque laudis et honoris opus integrum atque incorruptum, Dei ymago respondens ad sanctimoniam Domini, illustrior porcio gregis Christi. Gaudet per illas et in illis largiter floret ecclesie matris gloriosa fecunditas; quantoque plus gloriosa virginitas numero suo addit, tanto gaudium matris augescit.

Ut autem probem, quod dixi superius, virginitatem esse paradisi virtutem, mementote, care sorores in Christo, quod primi nostri parentes virginitatem ante peccatum in paradiso servaverunt, post lapsum autem facti exules in terris amiserunt. Nam quia sue civitatis munimenta perdiderunt, ab antiquo hoste facile expugnati et in huius exilii erumpnas depulsi, eiusdem civitatis ornamenta merito perdiderunt. Ut ergo vos, Deo dicate virgines, possitis de hoc exilio repedare ad patriam, eiusdem patrie munimentis vos munite, eiusdem ornamentis vos ornate, quo et antiqui hostis callida temptamenta fortiter dimicando vincatis et specioso forma pre filiis hominum sponso vestro Christo, cui integritatem vestrorum corporum et animorum vovistis, complacere valeatis.

Nostis enim, sorores in Christo karissime, quod Christo vovistis nubere, non clericis. Christo vovistis nubere, non regularium aut secularium hominum vipperea colloquia frequentare. An ignoratis, sorores in Deo dilecte, quod a vestra sancta professione templum Dei estis effecte et Spiritus Dei habitat in vobis? Si quis autem templum Dei violaverit, disperdet illum Deus. Templum enim Dei sanctum est, quod estis vos. Videte ergo vocacionem vestram. Non enim vocavit vos Deus in immundiciam, sed in sanctificacionem

Ad hoc enim, ni fallor, vobis septa monasterii a sanctis patribus provisa sunt, ne mundi amatores et vestre pudicicie impugnatores intra castra et mundum et ea, que in mundo sunt, fugiencia recipiatis, ne ad publicum prodeatis, ne in theatro vos mulieribus aut viris choreas ducentibus misceatis ac de corporali mundi visione tractis introrsum fedis amatorum vestrorum larvosis ymaginibus atque expugnata intus virginitate per consensum, corpus quoque corrupcioni subici per fedum actum permittatis.

Quomodo autem virginalem pudiciciam aut regularem continenciam servare poteritis, que nonnunquam impudicis vestre castitatis procis miscere colloquia privata et publica ad cancellos sedendo cottidiano usu laboratis? Num legistis, quia corrumpunt bonos mores colloquia prava? Non enim beatissima et omni laude dignissima Maria, cuius vita Christi virginibus specialis est forma proposita, residebat in publico nec procorum delectabatur alloquio, quando est ab angelo salutata, quando est Spiritu sancto obumbrata et mater Salvatoris effecta. Sic relique sancte mulieres, que in proposito sanctitatis Deo placere studuerunt, virorum colloquia ut serpentum sibila respuerunt, preter eos, quorum necessitatibus aliquando de sua substancia caritate movente ministrarunt, et a quibus sancte exhortacionis graciam percipere meruerunt. Non autem aliquando carnis amatoribus et sue pudicicie insidiatoribus preciosa veste vel fucata facie, non gestu lubrico, non affatu impudico aut dissoluto incessu placere voluerunt. Immortalis etenim vestre virginitatis sponsus in interiori vestro homine imputribilem querit pulchritudinem, non exterioris hominis pulchram putredinem. Sic enim de sponsa Christi legimus in psalmo: Omnis gloria eius filie regis ab intus.

Christi ergo virginem, que se totam dicavit Domino, decet cordis humilitas, facies pallida macieque confecta, cutis cilicio squalida, non balneis frequentibus accurata, in loquendo verecundia, in audiendo obediencia, in cibo parcitas, in potu sobrietas, in incessu gravitas, in veste vilitas, non dissolute mentis, non infrunite frontis nutrix et index prodigalitas, ut in hiis omnibus non carnis voluptati, sed necessitati nature succurratur. Sicut enim bona domus in ipso vestibulo agnoscitur, sic religiose mentis habitus hiis signis foris perpenditur et eisdem ad contemptum sui et amorem Dei cottidianis profectibus eruditur. Quanto enim quisque vilior est in oculis suis, tanto sublimior est in oculis conditoris.

Oportet quoque, si sancte religionis tytulum retinere vere et non ficte velitis, ut semper sitis intente oracioni aut sacre leccioni aut manuali operi, ut vos dyabolus inveniat occupatas, nec mentes vestras noxiis et vagis cogitacionibus expositas. Iste enim teste beato Ieronimo mos fuisse legitur in monasteriis Egypciorum, ut neminem reciperent, qui operi manuali nollet operam dare, et hoc idem Augustinus in libro suo De opere monachorum testatur, non quidem propter necessitatem, sed propter vitandam ociositatem, que inimica est anime et fomentum teste Ovidio desidie et luxurie nutrimentum.

Ad hoc forsitan pro vestra excusacione dicture estis, quod dixerunt quidam a Domino recedentes et post sathanam abeuntes: Durus est hic sermo. Non potest talia pati nostra etas, non potest talia ferre nostra nobilitas, nec ista sustinet feminei sexus fragilitas. Quibus ego respondeo: Que vestrum nobilior sancta Cecilia, que cilicio membra sua domabat? Que vestrum sancta Agnete tenerior, que non solum coniugium nobilium sprevit, sed sicut ipsa de se dicit: Carnis spurcicias immaculato calle transivi. Unde et ipsa se desponsatam Christo Iesu profitens, suo amatori carnali dando repudium dicebat: Recede a me, pabulum mortis, quia iam ab alio amatore preventa sum. Que denique sancta Scolastica audiendi verbum Dei studiosior, que fratris sui sancti Benedicti cupiens arcius refoveri spiritualibus affatibus, profluvio lacrimarum suarum katharactas celi aperuit et ymbrem celitus impetravit? Plena sunt exemplis religiosorum et religiosarum secula, que in omni condicione, in omni sexu et in omni etate predictis modis Domino placuerunt. Quare ergo vos, o sorores in Christo Iesu karissime, non poteritis in Patre luminum, quod isti et iste potuerunt?

Est forsitan et aliud, quod michi tacita cogitacione proponetis dicentes: Si familiaribus nostris denegabimus consueta colloquia, et ipsi nobis denegabunt solita obsequia, subtrahent nobis necessaria subsidia. Ad quod ego vobis ex apostolica voce promitto, quod fidelis est Deus et non pacietur vos temptari supra id, quod potestis sustinere, sed parabit vobis pro uno carnali amatore centum spirituales dilectores, per quos vobis anime et corporis necessaria ministrabit et res vestri monasterii, ymmo et monasteriorum vestrorum, tutas et incolumes conservabit. Si enim aliqua vestrum nupciali federe esset sponso alicui sociata et ad alium transiret, nonne adultera iudicaretur? Nonne capitis sentencia a iudicibus puniretur? Quanto magis putamus eam maiora mereri supplicia, que spretis castis immortalis sponsi nupciis, amorem suum procis carnalibus impendit.

Hec attendentes, sorores in Christo Iesu karissime, Christo Iesu, vestro sponso, fide firma et inviolata adherete, totum vestrum amorem illi im|pendite, fame vestre, si eam ex parte fedastis, si consciencias vulnerastis, de cetero consulite et in sancte religionis proposito iuxta professionis vestre regulam sine iurgiis, sine litibus, sine omni rerum proprietate, in continencia et castitate, obediencia et paupertate perseverate.

Cupio autem et rogo, quod si vobis visum fuerit expediens, ut hec epistola saltem semel in mense vestris imprimatur auribus, quatenus ea, que honesta sunt, per vos discantur et opere impleantur et que statum vestrum dedecent omnia propter Deum et propter religionis honorem tamquam peripsima respuantur. Amen.

Duchovní zrcadlo řeholnic kláštera sv. Jiří na Pražském hradě

Obsah