277r Sequitur tractatus, quomodo sacerdos debet audire confessionem

Primo et ante confessor consideret se ipsum, ut sit sine peccato mortali. Unde antequam vadat ad audiendum confessionem examinet conscienciam suam et si invenit in se aliquod peccatum mortale confiteatur illud si potest statim, si autem protunc non potest proponat quod quanto cicius poterit confiteatur. Nam existens in peccato mortali si confessiones audit, peccat mortaliter nisi peniteat. De penitencia distinccione 6 capitulo Xo Sacerdos. Si autem non invenit in se aliquod peccatum mortale, poterit ire ad audiendum confessionem. Antequam tamen sederet ad audiendum confessionem, oret ad dominum, ut illuminet cor sibi confiteri volencium, ut pure possint sibi sua peccata confiteri et ipse eis penitenciam salutarem et instruccionem sanctam possit exhibere Iacobi Io: Si quis indiget sapienciam postulet a Deo autem eo etc. Signanter autem correccio et emen dacio peccatorum opus est divinum non humanum Ecclesiastes 7: Considera operacionem Dei, quod nemo potest corrigere, quem ille despexerit. Igitur merito confessor debet auxilium Dei postulare etc. Unde et dominus resuscitarus Lazarum ingemuit, ad celum aspexit docens nos similia circa similia simile opera facere. Postquam vero sacerdos sedeat, tam caute sedeat, ut mulieribus non sedeat directe ex opposito, ne earum faciem respiciat, ne ipse tentacionem aut mulier verecundia ducta confiteri non audeat. Nec eciam viros confitentes intime inspiciat, sed pocius ubumbret faciem, ut confitenti audacia confitendi augeatur.

Postquam autem confitens venit ante confessorem, ante omnia videat si est suus parrochianus an non. Si non est suus parrochianus remittat eum ad suum presbiterum vel plebanum et non au diat eum. Sunt tamen novem casus, in quibus potest quis sacerdos parrochianum alterius audire. Primus est si ille peccavit in sua parrochia, pro quo ipsum excommunicavit, tunc enim potest illi confiteri, qui eum excommunicavit. Secundus casus est, quando aliquis habitat in alia par rochia ad aliquod tempus, ut scolares vel laboratores mercenarii vel clientes, qui possunt confiteri presbitero illius parrochie, ubi morantur. Tercius casus est, quando aliquis vagabundus est non habens certum tempus locum, tunc potest confiteri in loco, ubi fuerit. Quartus si sciverit sacerdotem suum esse ignarum et petit licenciam alii confiteri, si maliciose denegat ei licenciam, potest contra licenciam eius ad alium ire vel ad superiorem eius, ut illum compellat dare sibi licenciam. Quintus casus, quando quis peregrinatur per longam viam et petit, quod in via possit confiteri. Et dato, quod non petat, si accipit baculum et peram benedictam a sacerdote presumitur petivisse. Sextus casus est in articulo mortis. Septimus casus est, quando absolvens ponit spem in proprio sacerdote, quod ratum habeat et ille postea ratificabit. Octavus, quando sacerdos solicitat confitentem ad malum potest ad alium ire. Nonus casus est, quando sacerdos est revelator confessionis etc.

Si autem est suus parrochianus, quem potest audire interroget eum, unde sit, ubi nutritus, ubi conversatus et cum quibus sociis, cuius ordinis aut sciencie, status aut vite, cuius officii aut dignitatis, ut ex eis, in quibus homo peccare consuevit. Illis consideratis in terroget eum ante omnia, utrum anno preterito fuerit confessus et an integraliter. Et si dicit integraliter, querat ulterius, utrum penitenciam expleverit. Et si dicit, quod non, querat utrum occurrit sibi penitencia. Et si dicit, dicat, quod adhuc compleat et tunc non oportet ipsum iterare confessionem. Si autem oblitus est penitenciam, tunc iterabit confessionem anni preteriti. Postea querat, utrum singulis annis postquam ad annos discrecionis pervenit fuit confessus et eukaristiam accepit. Istis sic consideratis, si videat confessor eum simplicem doceat eum, quomodo et de quibus debeat confiteri, pio et dulci sermone proponendo ei misericordiam Dei, utilitatem confessionis, brevitatem vite, facultatem penitencie, magnitudinem eterne glorie et similia sic dicendo: Bone fili, non timeas tieas, Christus enim totum sanguinem fudit pro nobis in signum copiositatis sue misericordie. Vide Petrum, qui negavit Christum Mariam Magdalenam, Paulum apostolum, Mariam Egipciacam. Adverte fili, quam brevis est vita humana, nescis horam, quando dominus veniet etc. Penitencia ista nostra in presenti quasi nichil est respectu pene eterne. Melius est te hic pati, quam in eternum cruciari. Item perpende, quod magna est illa gloria, quam latro brevi penitencia promeruit. Et ergo dicas audacter quecumque contra Deum egisti. Ego enim peccator sum sicut tu, non michi, sed Deo confitearis.

Si autem videat eum durum et male contritum, sed magis ridentem vel indispositum, proponat ei maliciam peccati, brevitatem vite, instabilitatem mundi, decepcionem diaboli, penas inferni, incertitudinem hore mortis et securitatem Dei et huiusmodi, sic dicendo: Bone fili, nonne est Christianus homo? Non advertis, quantum odiat Deus peccatum, qui pro ipso destruendo filium suum per misit occidi iuxta illud prophete: Propter scelus, id est peccatum, populi mei, scilicet tollendum, percussi, id est percutti permissi, eum . Bernardus: Qui non pepercit filio, numquid parcet figmento? Certe non sine aspera penitencia. Et bone fili, non ad vertis, quomodo fluit mundus? ubi sunt isti et iste etc., qui in mundo gloriabantur? Nonne vides, quod quicumque est mundo amicus,277v Christo est inimicus. Numquid non advertis, quod dyabolus ad hoc laborat, ut in presenti numquam ad penitenciam venias, sed sis sicut freneticus vel fatuus, qui ridet et parentes eius flent de eius fatuitate? Ita angeli Dei amare dicuntur flere super te, qui nunc in maliciis tuis exultas. Non contremiscis illis penam infinitam, que non habet finem. Quapropter miserere fili anime tue! Doleas te male egisse antequam anima egrediatur a corpore tuo. Fleamus ante dominum, ut mise reatur nostri. Si enim fueris conversus, gaudium erit de te angelis Dei, omni celesti curie et Deo glorioso, qui non vult mortem peccatorum etc.

Post predicta audiat diligenter, quid dicat confitens et retineat in memoria quecumque dixerit, ut tandem sciat eum de singulis instruere et eidem respondere. Si autem aliqua magna et enormia dixerit, non statim exprimat eidem magnitudinem peccati, sed consulendo et dissimulando transeat, sicut medicus non aperit infirmo magnam morbi lesionem, ne magis deficiat. Unde non bene faciunt confessores, qui mox, ut confitens aliquid dixit, statim incipiunt illud ei declarare et confitens non audet plura, vel forte maiora revelare. Sed postquam omnia plene investiga verit, tunc iam debet ei aperire magnitudinem peccati. Si autem confitens nescierit aliquid vel plene dicere, interroget eum confessor primo in generali sic dicendo: fuistine in septem peccatis mortalibus, que sunt ista, scilicet superbia, avaricia, ira, invidia, accidia, luxuria, gula etc.? Fuistine superbus? Si dicat, quod sic, querat quomodo. Si autem dicat, quod nescit, quid est superbia declaret ei secundum suum posse. Et ista querat in generali de omnibus septem viciis capitalibus.

Similiter querat in generali transgressione decem preceptorum sic dicendo: Scis, que sunt precepta domini? Si dixerit, quod scit, interroget si aliquod illorum violaverit. Si autem dixerit, quod nescit, dicat ei, que sunt et quot sunt. Et interroget de singulis, utrum violaverit, sic dicendo: Fili, primum preceptum est: Non adorabis deos alienos. Vide fili si sortilegia exercuisti, vel aliquid tale contra fidem etc. Secundum preceptum: Non assumas nomen Dei in vanum. Vide igitur si periurasti, vel sine causa racionabili iurasti etc. Tercium preceptum: Honora patrem et matrem. Vide si honorasti corde et ore et temporali subsidio parentes temporales vivos et mortuos eorum testamenta restituendo, pro eis orando elemosinas dando. Item parentes spirituales, senes vel presbiteros, dominos temporales etc. Quartum preceptum est: Sabata sanctifices. Vide si fregisti vel violasti diem sacrum peccando aut opus rusticale in eo faciens etc. Quintum preceptum est: Non occides. Vide si occidisti corde per odium, quia omnis, qui fratrem suum odit, homicida est, ut dicit Apostolus etc.; ore per detraccionem vel vituperacionem vel dehonestacionem; opere ipsum ledendo ad mortem vel bona eius, quibus uti poterat auferendo etc. Sextum preceptum: Non me chaberis. Vide ergo, fili, si fuisti in qua specie luxurie. Septimum preceptum est: Non mechechaberis , vide ergo fili, si fuisti adulter opere vel voluntate ita, quod fecisses si facultas fuisset. Octavum preceptum est: Non furaberis . Vide igitur si abstulisti bona alicuius iniuste per quem cumque modum vel fuisti particeps. Nonum preceptum est: Non loqueris falsum testimonium contra proximum tuum . Vide igitur si in iudicio vel extra causa fraternitatis, vel amicicie, vel bonorum temporalium dimissa veritate fuisti fautor falsitatis. Decimum preceptum est: Non concupisces uxorem proximi tui, non bovem, non ancillam nec universa, que eius sunt . Vide ita si concupi visti, ut quocumque modo potuisses ab eo abstulisses minus iuste peccasti, si autem sic concupivisti, ut voluisses te tale quid habere ad salutem non peccasti. Si autem sic concupivisti Nam licitum est temporalia petere et affectare, in quantum iuvant hominem ad salutem. Unde Salomon dicebat: Tantum victui meo tribue necessaria.

Istis interrogacionibus generalibus factis, Raymundus ponit quasdam interrogaciones speciales, quas ponit et debet facere confessor secundum condicionem et statum confitencium. Unde regulares interroget de statu sue regule, utrum illam transgressus est. Clericos vel scolares de simonia, de negociacione, de negligencia horarum, utrum portet habitum et coronam decentem, utrum fuerit luxuriosus, utrum negligens circa suum officium, de irregularitate, de ludo alearum, canum venaticorum servancium, avium et similium conservacione. Item circa principes de iniuste ablatis, talis, et questis. Item circa clientes et milites de rapina. Item circa mercatores de periurio, de iniusticia et falsa mensura, de furtu, de usura, et pignoribus. Item circa rusticos de invidia de furtu, maxime circa decimas et tributa et censum. Et sic suo modo quelibet interroget. Circa interrogaciones tria sunt ser vanda: Primo, quod interroget ab aliquo, in quo consuevit talis persona peccare, unde milites non debent interrogari de peccatis clericorum, nec e converso. Secundo, quod in terrogando non debet confessor distendere ad specialia, nisi ad illa, que sunt peccata omnibus manifesta ita, quod ex interrogacione si fecit, dicat, si non fecit non addiscat etc.278r Tercio, ut de peccatis occultis, precipue carnalibus ut sodomoticis interrogando non descendat ad species, sed quasi sub palio interroget: Isto modo tetigisti aliquando ventrem tuum? Si dicit, quod sic, dicat: Sen sisti delectacionem? Si dicit, quod non, ulterius non interroget. Si autem dicit, quod sic, interroget eum: Fuistine Fuisti ne pollutus vigilando vel dormiendo? Si autem videt illum titubantem, assecuret eum dicendo: „Dicas, fili, secure, ego peccator sum sicut et tu.“ Si autem confessor obmittat aliquid de istis interrogacionibus omnibus predictis aut per oblivionem aut per simplicitatem, aut per occupacionem, non debet esse scrupulosus in consciencia dummodo non faciat ex malicia vel ne gligencia vel ignorancia neglecta.

Nota, quod si sacerdos habeat aliquem parochianum publicum, qui non vult confiteri nec ullo modo penitere, premissa monicione debet eum excommunicare vel superiori denuncciare. Et si habeat odium contra fratrem, debet eum ad pacem faciendam compellere, debet eciam compellere ad faciendam penitenciam de periurio, de fornicacione, adulterio et aliis criminibus. Et si inobediens fuerit expellatur de ecclesia nec postea de facili admittatur. Hec inteligas si culpa sit manifesta, antequam autem peccata vindictam manifestam non habent. Circa hanc tamen compulsionem moderamen debitum conservandum est, ut terreat oportune impor tune secundum loca et tempora et huiusmodi etc.

Postquam autem sacerdos audivit verba confitentis et sufficienter interrogavit modo premisso, tunc incipiat ei declarare magnitudinem peccatorum sibi dictorum incipiendo a minoribus et tendendo ad maiiora, ut sic eum provocet ad contricionem et adhibita salutari me dicina absolvat eum, si fuerit sacerdos simplex preter casus infra scriptos, pro quibus remittas eum ad episcopum cum suis litteris. Primo solemniter penitentes. Secundo excommunicatos. Tercio, quando irregularitatem contrahit contractam. Quarto homicidas facta consilio. Quintus mutilatores membrorum. Sexto incendarios. Septimo peccatores publicos, ut blasfe mos. Octavo, qui faciunt sortilegia cum corpore Christi vel crismate vel similia. Nono, quando facienda est restitucio vaga de magna re, puta de spoliis. Decimo, quando est facienda votorum commutacio. 12, quando est dispensacio de iuramentis vi vel dolo extortis. 13o in dubiis, quando dubitatur, utrum servandum est vel non. Quartodecimo, quando est violator enmunitatis cimiterii vel ecclesiarum. Quintodecimo parentes, qui filios opprimunt. Sedecimo sacrilegos, id est qui subtrahunt sacrum de sacro vel non sacrum de sacro. Decimo septimo falsarios litterarum pape. Decimo octavo sortilegos, qui non ex simplicitate, sed malicia ex exercuerunt. Decimo nono omnes peccantes, contra naturam, et maxime cum bestiis. Vicesimo incestuosos, qui coeunt cum consanguineis affinibus. Vicesimo primo corruptores sanctimonialium. Vicesimo secundo periuros cum deliberacione secus in communi sermone. Vicesimo tercio occulte contrahentes matrimonium et alia peccata enormia hiis similia.

Vicesimo quarto symoniacos. Vicesimo quinto percussores patrum et matrum. Vicesimo sexto adulteros. Vicesimo septimo percussores clericorum. Incendarios post denuncciacionem papa absolvat. Vicesimo octavo votorum violatores. Vicesimo nono deflora tores virginum. Tricesimo, qui suffocant partum in mulieribus. Tricesimo primo parentes, quorum filii sine baptismo moriuntur per ipsorum negligenciam. Tricesimo secundo, qui polluit matrem spiritualem vel commatrem. Tricesimo tercio, parentes, qui filios opprimunt, vel quorum negligencia moriuntur. Tri cesimo quarto falsi testes, per quorum testimonium parti adverse dampnum illatum est vel inferri potuit. Tricesimo quinto, qui parant venenum. Tricesimo sexto, qui frangit ecclesiam vel locum sacrum. Tricesimo septimo presbiter secundas bene dicens nupcias. Tricesimo octravo, qui cardi nalem vel legatum insequitur. Tricesimo nono, qui corpus alicuius defuncti incidunt vel cocunt pro ossibus transferendo. Quadragesimo inquisitores hereticorum sine scitu vel licencia pape. Qua dragesimo primo insecutores episcoporum. Quadra gesimo secundo, religiosi solemnizantes matrimonium vel eukaristiam vel unccionem sine licencia plebani. Quadragesimo tercio, qui Saracenis ferunt arma vel hereticis, vel forum, vel iuvamen faciunt. Quadragesimo quarto, qui cogunt celebrare in loco interdicto. Quadragesimo quinto, qui inducunt aliquem, ut eligat sepulturam aput ecclesiam suam vel electam non mutet. Quadragesimo sexto, qui prohibent ne excommunicati exeant de ecclesia.

Quadragesimo septimo, quem papa no minatim excommunicat. Quadragesimo octavo, qui laborat vel machinatur in mortem coniugis. Quadragesimo nono, qui celebrat excommunicatis. Quinquagesimo clericus per saltum promotus ad ordines a non suo episcopo sine licencia sui episcopi. Quinquagesimo primo luxurians in ecclesia. Quin quagesimo secundo luxurians cum Iudea vel pagana. Quinquagesimo tercio mulier concipiens a non viro suo constituens heredem conceptum. Quinquagesimo quarto procurans, quod non pariat vel mortuum. Quinquagesimo quinto contrahens matrimonium cum alia, postquam alicui fidem dederat. Quinquagesimo sexto, cele brans in ecclesia interdicta. Quiquagesimo septimo, demones invocans pro furtis vel thesauro. Quinqugesimo octavo: qui excommunicatos vel etc., usurarios manifestos sepelit in cimiterio. Quinquagesimo nono: omnis hereticus. Sexagesimo: qui contra interdictum ecclesie matrimonium celebrat. Sexagesimo primo: fornicans cum ea, quam baptisavit vel a qua confessionem audivit. Sexagesimo secundo: usurarius. Sexagesimo tercio: celebrans in altari non consecrato. Sexagesimo quarto: celebrans sine sacris indumentis. Sexagesimo quinto: celebrans non ieiunus etc. Et nota generaliter, quod ubicumque delictum grave vel enorme occurrit ad superioris est iudicium recurrendum. In articulo autem mortis potest quilibet a quolibet absolvi, ita tamen, quod si evadet mortem pareat mandatis ecclesie, si non tunc incidet incidat in pristinum vinculum. Et nota, quod si episcopus alicui comittat auctoritatem suam, non propter hoc potest absolvere talis de maioribus,278v ut sunt casus infrascripti, puta ubi solemnis penitencia est imponenda, que imponitur a solo episcopo et pro tali culpa scandalosa, que commovet quasi totam civitatem. Item non potest absolvere ab excommunicacione illa, a qua potest episcopus, nisi sibi specialiter committatur. Item non potest absolvere ab irregularitate contracta. Quarto non potest absolvere incendarios. Quinto non potest absolvere illos, quorum peccata signanter reservavit in synodo sibi episcopus.

De modo ponendi penitenciam etc. Nota, quod omnis penitencia nunc sunt in arbitrio sacerdotis excepta restitucione rei ablate, de qua non potest sacerdos absolvere, nisi restituatur, secundum quod possibile est, aut ipsi aut cognatis eius aut anime illius. Sacerdos igitur volens iniungere penitenciam videat valitudinem, paupertatem, contricionem et condicionem penitentis et secundum hoc imponat penitenciam et semper, si potest, imponat per contrarium, ut contra luxuriam et gulam carnis abstinenciam, contra superbiam humilitatem et oracionem, contra avariciam largicionem elemosinarum et sic de aliis suomodo. Advertant eciam confessores condiciones aggravantes peccatum, que sunt iste: quis, quid, ubi, quibus auxiliis, cur, quomodo, quando, quociens. Advertant eciam novem peccata aliena, que continentur in hiis versibus: Iussio, consilium, consensus, palpo, recursus, participans, mutus, non obstans, non manifestans. Comittat eciam penitenti, quod non accedat donec premeditabitur se melius, ut si aliquid occurat revertatur ad ipsum, si autem non, tunc communicet secure cum magna et maxima humilitate.

Postquam autem imposuit penitenciam, absolvat eum hiis verbis: Si teneris aliquo vinculo excommunicacionis, a quo possum te absolvere, absolvo te in nomine Patris et Filii et Spiritus sancti. Deinde dicatur: Misereatur tui omnipotens Deus etc. Indulgenciam etc. Deinde dicat: Dominus noster Iesus Christus te absolvat et ego auctoritate eiusdem domini nostri Iesu Christi et sancte sue ecclesie ac auctoritate eiusdem domini nostri Iesu Christi beatorum appostolorum Petri et Pauli et auctoritate sacerdotali, qua fungor absolvo te a peccatis tuis et michi veraciter confessis in nomine Patris etc. Si autem de aliquibus absolvere non potest, dicat: Dominus noster Iesus Christus ut supra usque ibi de tuis peccatis de quibus possum te absolvere in nomine Patris et Filii et Spiritus sancti. Amen. Anno 146IIIIo.

Traktát o tom, jak má kněz zpovídat

Obsah